4. Murat

4. Murat, 27 Temmuz 1612 yılında doğmuş olan 96. İslam halifesi ve 17. Osmanlı padişahıdır. 1623 ve 1640 yılları arasında toplam 17 yıl saltanatta kalmıştır. Babası 1. Ahmet, annesi ise Kösem Sultan'dır. Tarihte Bağdat Fatihi ve Sahib-i Kıran ve Gazi olarak bilinir. Ağabeyi olan Genç Osman'ın Yedikule zindanlarında öldürülmesi üzerine, tahta geçen amcası 1. Mustafa'nın akli dengesi olmadığı ileri sürülüp 11 yaşında tahta geçirilen 4. Murat'ın saltanatı 10 Eylül 1623 yılında başlamış oldu.

Çok erken bir yaşta tahta geçmek zorunda kalan 4. Murat, o zamana kadar kafeste geçen bir hayat sürmüştür. Annesi Kösem Sultan oğlunu cülüs töreni için hazırlamış, kılıç kuşandıktan sonra sünnet ettirmiştir. Padişahlığa daha hazır olmayan sultan eğitimini bile tamamlamamıştı. Abisinin ölümüne şahitlik etmiş, amcasının tahttan indirilişini görmüştür. Saltanatın ilk yıllarında yaşının küçük olması sebebiyle Annesi Kösem Sultan vekil olarak tayin edilmiştir.

Kösem Sultan'ın söz sahibi olduğu dönemde, ülkede içi ve dış karışıklıkların devam ettiği bir ortam hüküm sürmekteydi. Bir yandan 4. Murat'ın eğitimine ağırlık vermiş, diğer yandan saltanat naibesi ile ülke yönetiminde söz sahibi olmuştur. Bu olay Osmanlı Devleti'nin tarihinde ilk kez yaşanmıştır. Safevilerin Irak'ı ele geçirmesi ve Mardin'e ilerlemesi, Bağdat ve diğer yerlerde Sünnilerin kılıçtan geçirilmesi, Ortadoğu'da Sünni ve Şii dengesinin bozulması gibi karışıklıklar yaşandı. Lübnan, Yemen, Kırım ve Mısır'da isyanlar baş gösterdi. Doğu Anadolu'da Abaza Mehmet Paşa'nın isyanları yaşandı. Devletin gelirlerinde vergi sisteminden kaynaklanan azalmalar oldu. Sadrazam Hüsrev Paşa'nın görevinden alınmasından dolayı yeniçerilerin sarayı basıp sadrazamı öldürmesi ve şehzadelerin öldürülmemesi için kendilerine verilmesini istemeleri ise padişah, veziri azam ve şeyhülislamın kefilliğiyle durduruldu. 4. Murat'ı annesinin gölgesinde kalma düşüncesi, yaşının küçüklüğü sebebiyle küçümsenmesi sert bir mizaca sahip olmasına sebep olmuştur. Kösem Sultan ise Abaza Mehmet Paşa'nın isyanını durdurmuş ve ülkenin bu durumdan kurtulması için çabalamıştır. On yıl boyunca iktidarda söz sahibi olmuş, sekiz veziri azamla çalışmıştır. Hayır işlerine önem vermiş, borçlu mahkumların borçlarını ödemiştir. Bu icraatlar o dönemde takdirle karşılanmıştır.

Sultan gerekli tecrübeyi kazandıktan sonra, yeniçerileri merasim yapmak için Sultan Ahmet Meydanında toplamıştır. Tören sırasında yaşı ile alay eden subaya kılıcıyla verdiği ceza, yeniçerilerin düzene girmesine sebep olmuştur. Hazırlıklarını tamamladıktan sonra Anadolu'daki otoriteyi sağlamak için Bağdat üzerine sefer düzenlemiştir. Kanuni'den sonra ilk kez bir padişah Anadolu'ya seferler düzenlemiştir. 1638 tarihinde Bağdat Osmanlı topraklarına katılmıştır. Tarihin en görkemli seferlerinden birini gerçekleştiren 4. Murat, Bağdat Fatihi olarak anılmaktadır. 40 gün süren kuşatma, pek çok efsaneye konu olmuştur. Fethin ardından söylediği 'Bağdat'ı almaya çalışmak, Bağdat'ın kendinden daha mı güzeldi ne!' sözü tarihe geçmiştir. 1623-1639 yıllarında yapılan Osmanlı - Safevi savaşlarında Ahıska, Doğu Anadolu, Kafkasların önemli bir kısmı ve Revan ele geçirilmiştir.

4. Murat Osmanlı tarihinde rüşvet ve iltimasa bir düzen getirmiş, İstanbul'da kahve, tütün ve alkolü yasaklamıştır. Bunun sebebi 1631 yılında yaşanan İstanbul yangınının tütün ve alkol alan yeniçeriler tarafından çıkarılmış olmasıdır. Bu yasaklar devletin otoritesini kazanması açısından önem taşımaktadır. Yasakları bizzat denetleyen padişah, uymayanlar hakkında ölüm cezaları uygulanmasını istedi. 4. Murat halkın gözünde otoriter bir padişah olarak yer etmiştir. Lagari Hasan Çelebi ve Hezarfen Ahmet Çelebi'nin uçuş denemeleri bu dönemdeki bilimsel gelişmelerin en dikkat çekenidir. Hezarfen Ahmet Çelebi'nin Galata Kulesinden Üsküdar'daki Doğancılar meydanına kadar yaptığı uçuş, padişah tarafından bizzat izlenmiş ve takdir görmüştür. Bu uçuş dünya tarihinde de önemli bir yere sahiptir. Gökyüzünde ilk kez bu kadar uzun yapılan bir uçuş ve kıtalararası ilk uçuş olması açısından önemlidir. Padişahın tarihte fiziksel gücüyle de anıldığını belirtelim. 4. Murat iyi bir eğitime sahip, ilme ve musikiye karşı ilgili bir padişahtır. Katip Çelebi ve Evliya Çelebi gibi alimleri kollamıştır. Devlet düzenini sağlamış, tımar sistemini yeniden düzenlemiştir.

Padişah henüz 28 yaşında 9 Şubat 1640 yılında Avrupa'ya sefer hazırlığındayken nikris hastalığı sonucu vefat etmiştir. Ölümünden sonra kardeşi İbrahim tahta geçmiştir. Babası 1. Ahmet'in türbesine gömülmüştür. Saltanatı Osmanlı devletinin duraklama döneminde olmasına rağmen istikrarlı bir şekilde geçmiştir. Devletin bu istikrarı ölümünden sonra Köprülü Mehmet Paşa'nın sadrazamlığına kadar sona ermiştir. Başarılı ve saygı duyulan bir padişah olması, askerliğe yatkın olması hakkında birçok menkıbe yapılmasına sebep olmuştur. Genç Osman'ın ardından Osmanlılarda ikinci reformcu olarak bilinmektedir.