Tanzimat Dönemi, Osmanlı İmparatorluğu'nun modernleşme çabalarının ivme kazandığı ve geniş çaplı reformların hayata geçirildiği bir süreci ifade eder. Bu dönem, 3 Kasım 1839 tarihinde Gülhane Hatt-ı Hümayunu ya da Tanzimat Fermanı'nın ilan edilmesiyle başlamıştır.

Tanzimat Fermanı, Sultan Abdülmecid'in saltanatı döneminde, dönemin önde gelen devlet adamlarından Mustafa Reşit Paşa tarafından hazırlanarak Gülhane Parkı'nda halka duyurulmuştur. Bu ferman, Osmanlı Devleti'nin çöküş sürecini durdurmak ve devletin yeniden güçlenmesini sağlamak amacıyla hukuk ve devlet yönetiminde köklü değişiklikler öngörüyordu. Fermanın amacı, Müslüman ve gayrimüslim halk arasında adalet ve eşitliği sağlamaktı. Ancak, fermanın halkın isteğiyle değil de padişahın iradesiyle ilan edilmesi, uygulamada bazı sorunlara yol açmıştır.

Tanzimat Fermanı'nın ilanı ve ardından gelen yenilikler, Osmanlı Devleti'nde önemli değişiklikler getirmiştir. Bu dönemde yapılan düzenlemeler ve açılan yeni kurumlar, devletin modernleşme yolunda önemli adımlar atmasını sağlamıştır. Ancak, Osmanlı Devleti'nin bu reformlara rağmen neden çöküş sürecinden kurtulamadığı sorusu akla gelebilir. Bu soruya cevap olarak, yapılan yeniliklerin olumlu ve gerekli olduğu ancak bu yeniliklerin gerçekleştirilmesinde geç kalındığı söylenebilir.

Örneğin, Tanzimat Dönemi'nde gazete basımı gibi halkın haber alma özgürlüğü açısından önemli bir yenilik Osmanlı'da ilk kez gerçekleştirilmiştir. Ancak, Avrupa'da gazete basımı Osmanlı'dan neredeyse 100 yıl önce başlamıştı. Bu tür gecikmiş yenilikler, Osmanlı'nın dünya geneli ile kıyaslandığında geride kalmasına neden olmuştur. Dönemde yapılan bazı önemli yenilikler şunlardır:

Osmanlı Devleti'nin giderek güç kaybettiği bir dönemde milliyetçilik akımları ön plana çıkmış ve çeşitli etnik gruplar bağımsızlıklarını ilan etmek istemişlerdir. Osmanlı, bünyesinde barındırdığı çok çeşitli etnik kökenler nedeniyle bu akımlardan en çok etkilenen devletlerden biri olmuştur ve birçok bölgeyi kaybetmiştir. Osmanlı, hala kendi toprakları içinde olan milletleri bir arada tutmanın yollarını ararken, aynı zamanda Avrupalı devletlerin azınlıklar bahanesiyle iç işlerine karışması sorunuyla da mücadele ediyordu. Bu sorunlara çözüm olarak, Mustafa Reşit Paşa'nın hazırlanmasında aktif rol oynadığı Tanzimat Fermanı, Gülhane Parkı'nda halka duyurulmuştur.

Tanzimat Fermanı, İngiltere'nin 1215'te yayınladığı Magna Carta ile benzerlik göstermektedir. Fermanın amacı, Müslümanlar ve gayrimüslimleri eşit duruma getirmek ve yeniliklere gitmektir.

Tanzimat Fermanı ile birlikte getirilen başlıca yenilikler şunlardır: