Osman Gazi, nam-ı diğer Osman Bey, 1258 yılında Söğüt'te doğmuştur. Osmanlı Beyliği'nin kurucusu olarak tarihe geçen Osman Bey, ismini asırlar boyu hüküm süren Osmanlı İmparatorluğu'na vermiştir. Babası Ertuğrul Gazi, annesi ise Hayme Hatun'dur.

Osman Gazi'nin çocukluğu ve gençliği hakkında kesin tarihi kayıtlar bulunmamaktadır. Babası Ertuğrul Gazi, Oğuz Türklerinin Kayı Boyu'nun lideriydi. Osman Bey, Ertuğrul Gazi'nin en küçük oğlu olarak dünyaya gelmiş ve yiğitlikte kardeşlerinden önde geldiği için babasının en gözde oğlu olmuştur. Rivayete göre, 1281 yılında henüz 23 yaşındayken babasının ölümü üzerine amcası Dündar Bey ile taht kavgasına girmiştir. Anadolu Selçuklu Hükümdarlığı'nın desteğiyle Osman Bey beyliğin başına geçmiştir. Daha sonra Bizans tekfurları ile işbirliği yaptığı için amcasını öldürtmüştür.

Osman Gazi'nin beyliğin başına geçmesiyle birlikte, Söğüt ve Domaniç bölgelerinde Osmanlı Beyliği kurulmuştur. Bütün Türkmen boylarını toplamış ve Selçuklu Hükümdarı III. Alaaddin Keykubad tarafından desteklenmiştir. Kayınpederi Şeyh Edebali'nin akıl hocalığında ve çevredeki uç beylerinin desteğiyle beyliğini büyütmüş ve sınırlarını genişletmiştir. Osman Gazi, Bizans tekfurları ile birçok çatışma yaşamış ve her birinden başarıyla çıkmıştır.

Osman Gazi, uzun boylu, çatık kaşlı, geniş omuzlu, ata binince beli eğilecek kadar iri yapılı bir kişilikti. Dinine yürekten bağlı, cesur, cömert ve tedbirli bir lider olarak anılırdı. Çıktığı bütün seferlerde cihat ruhuyla savaşmış ve ölüm anında bile oğluna cihada devam edilmesi vasiyetini vermiştir. Hz. Peygamberin yolundan gitmiş ve kendine hiçbir mal varlığı edinmemiştir. Osman Gazi, öldüğünde yanında bir kılıç, bir zırh, bir at ve birkaç koyundan başka malı olmadığı rivayet edilir.

Osman Gazi, Gut hastalığına yenik düşmüş ve ordusu Bursa'yı kuşattığı günlerde tahtı oğlu Orhan Gazi'ye devretmiştir. Vasiyet olarak Bursa'ya gömülmek istemiş, ancak vefat ettiği sırada Bursa fethedilmediği için Söğüt'te babasının türbesi yanına defnedilmiştir. Bursa fethedildikten sonra naaşı Bursa'ya nakledilmiştir. Yedi erkek ve bir kız çocuğu sahibi olduğu bilinmektedir. Selçuklulardan geçen tımar sistemini uygulamaya devam etmiştir. Kardeşi Gündüz Bey'i Eskişehir, oğlu Orhan Bey'i ise Karahisar bölgesine uç beyi olarak atamıştır. Babasından aldığı 500 obalık küçük bir beyliği, at üstünde devlet haline getirerek gelecekte büyük bir imparatorluğun temellerini atmıştır. Osman Bey, adı kıyamet kopana kadar anılacak ender şahsiyetlerden biridir.