Kuyucu Murat Paşa

Kuyucu Murat Paşa, (1530 - 21 Haziran 1611) 1. Ahmet'in padişahlığı döneminde 11 Aralık 1606 ve 5 Ağustos 1611 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış olan Osmanlı devlet adamıdır. Kuyucu Murat Paşa tarihte Anadolu'da çıkan Celali isyanları sırasında ayaklanmaya katılanları öldürmesiyle tanınmaktadır.

Bosnalı Hırvat asıllı olan Murat Paşa, devşirme olarak Enderun mektebine girmiştir. Buradan sonra sarayda çeşitli hizmetlerde bulunmuştur. Saraydan sonra, dışarıda farklı devlet işlerinde görev yapmıştır. 1554 yılında Mısır valisi Mahmut Paşa'nın yanında kethüda görevini yapmış, ardından Mısır'da sancakbeyi olmuştur. Görevlerindeki başarılarından dolayı Mısır emr haçlığı görevi verilmiştir.

1571 yılında Koca Sinan Paşayla beraber Yemen seferine çıkmış, burada büyük faydaları olmuştur. 1576 yılında getirildiği Yemen Beylerbeyi görevinde dört yıl kalmış, burada önemli imar faaliyetlerinde bulunmuştur. Ancak aleyhinde çalışanlar bundan büyük kazanç sağladığı konusunda söylentiler çıkardığından, bu görevden alınarak, İstanbul'a çağırılmış ve Yedikule zindanlarında bir süre tutuklu kalmıştır. Affedildikten sonra, Şarki Karahisar Sancakbeyi olmuştur. Daha sonra Trablusşam valisi, ardından Karaman Beylerbeyi olmuştur. Bu görevdeyken Özdemiroğlu Osman Paşa serdarlığında, İran seferine askerleriyle katılmıştır. 1585 yılında Tebriz yakınlarında Safevi İran güçleriyle yapılan muharebede, atının çukura düşmesiyle İranlılara esir olmuştur. Kahkaha Kalesinde tutuklanmıştır. Kayıtlarda üç yıl boyunca İran Şahının yanında esir olarak kaldığı belirtilmektedir. 1578-1590 yıllarında yapılan Osmanlı Safevi savaşının sonucunda imzalanan Ferhat Paşa Antlaşması ile 1590 yılında İstanbul'a dönmüştür.

Önce Kıbrıs Beylerbeyi, 1594 yılında Şam valisi, 1595 yılında Diyarbakır valisi olmuş, 1593-1606 Osmanlı Avusturya savaşında, 1595 yılında Avusturya seferine katılmıştır. Macaristan seferinde uzun yıllar kalan Murat Paşa, Eğri kuşatmasında, Haçova savaşında büyük başarılar göstermiştir. Kanije seferinde Bobofça Kalesini almış, 1603 yılında Rumeli Beylerbeyi ve Budin Muhafızlığı görevine getirilmiştir. Murat Paşa 1605 yılında dördünü vezir olarak kubbe veziri yapılmıştır. 1606 yılında sadrazam Sokullu Mehmet Paşa ve Serdar-ı Ekrem Macaristan cephesine giderken, Kuyucu Murat Paşa Macaristan serdarı yapılmıştır. Sokullu tarafından Avusturyalılarla yapılan barış görüşmelerini Kuyucu Murat Paşa sürdürmüştür. Antlaşmanın son metnini hazırlayan Osmanlı heyetinde görev yapmıştır. Osmanlı Devleti'nin en avantajlı koşullarla imzaladığı antlaşma olan Zitvatorok antlaşması 11 Kasım 1606 yılında imzalanmıştır.

Avusturya ile yapılan savaşın bitmesinden sonra, Anadolu'da çıkan Celali isyanlarının bastırılması gerekiyordu. Kuyucu Murat'ın Belgrad'a dönmesiyle, sadrazam Boşnak Derviş Mehmet Paşa 9 Aralık 1606 yılında görevden alınıp, idam edildi. 1. Ahmet Şeyhülislam Sunullah Efendi'nin tavsiyeleriyle, Kuyucu Murat Paşa'yı sadrazam tayin etmiştir. 11 Aralık 1606 yılında mührü hümayun Belgrad'da Kuyucu Murat Paşa'ya ulaştırılmıştır.

Kuyucu Murat Paşa Anadolu'daki Celali Ayaklanmasındaki isyancıları idam ettirmesiyle tanınmaktadır. İsyancılar ordunun Avusturya'da olması nedeniyle küçük birlikler kurmuşlardır. Canbolatoğlu Halep'te yerleşmiş, hutbe okutarak, sikke kestirmiştir. 1607 yılından itibaren Anadolu'da seferlere başlayan Kuyucu Murat Paşa, isyancıları temizleme çalışmalarına başlamıştır. Önce Canbolatoğlu üzerine yürümüş, yolda Kalenderoğlu'nu etkisiz hale getirmek için, kendisini Ankara Sancakbeyi yapmıştır. İsyancıların içinden küçük çaplı olanları affetmiştir. İsyancı Sarıcalıoğlu Ahmet Bey'i idam ettirmiş, Belen Geçidi güney tarafındaki Oruç Ovasında Canbolatoğlu'yla muharebeye girişmiştir. Buradan galip ayrılan Murat Paşa, Halep'i ele geçirmiştir. Bundan sonra Tavil Ahmetoğlu Mustafa ayaklanması, Kalenderoğlu, Tavil Halil ayaklanmalarını bastırarak, İstanbul'a dönmüştür.

Yaşı ilerleyen Kuyucu Murat Paşa'nın bu çalışmaları sırasında, atın üzerinde uzun süre kalabilmek için, kendini bağlattığı bilinmektedir. Celali isyanlarında öldürdüğü isyancıların kellerini kuyulara gömdürmesi nedeniyle Kuyucu lakabı almıştır. Yıllar boyu yaptıkları korku hikayesi olarak anlatılmış, soğukkanlılığı, acımasız olması ve gaddarlığı dilden dile dolaşmıştır. Celali isyanlarını destekleyen herkesi öldürdüğü söylenmektedir.

Kuyucu Murat Paşa 15 Ağustos 1611 yılında ordugahı Diyarbakır'da vefat etmiştir. Serveti sonra sadrazam olan Nasuh Paşa tarafından devlete müsadere edilmiştir. İstanbul'da Kuyucu Murat Külliyesinde bulunan türbesine gömülmüştür.

İstanbul Veznecilerde Kuyucu Murat Külliyesinde medrese, sebil, türbe, sübyan mektebi ile dükkanlar bulunmaktadır. Bunlar Sedefkar Mehmet Ağa mimarlığında yapılmıştır. Medrese günümüzde İstanbul Üniversitesi tarafından Güzel Sanatlar bölümü tarafından kullanılmaktadır. Antalya'da yaptırdığı Murat Paşa Cami yine adını taşıyan Muratpaşa ilçesinde bulunur. Devletin gelir ve giderlerinin açıklığa kavuşması için, Uzman Aynı Efendi'ye bu konuda bir eser yazdırmıştır.