II. Mahmut, 30. Osmanlı padişahı ve 109. İslam halifesidir. Osmanlı tarihi boyunca önemli dönüm noktalarının yaşandığı bir dönemde padişahlık yapmıştır. Genelde Osmanlı Devleti'nin batılılaşma, bilim ve teknik alanında ilerleme, modernleşme hareketlerinde II. Mahmut öncü olarak kabul edilir. En köklü reformlar ve değişiklikler II. Mahmut zamanında yapılmıştır.

II. Mahmut, 20 Temmuz 1785'te Topkapı Sarayı'nda doğmuştur. Babası I. Abdülhamit, annesi Nakşidil Sultan'dır. Babasının padişahlığı boyunca bebekliği sarayda geçmiştir. Ancak babası, II. Mahmut henüz küçük yaştayken vefat ettiğinden tahta III. Selim geçmiştir. III. Selim, gelecekte II. Mahmut'un tahta geçeceğini umarak onunla yakından ilgilenmiştir. Padişahlığı döneminde II. Mahmut ile III. Selim'in ilgi alanlarının ve bakış açılarının birbirine çok benzemesi, II. Mahmut'un çocukluğunda kuzeni III. Selim'den etkilendiğini göstermektedir.

Nizam-ı Cedit ordusunu kuran III. Selim, yeniçerilerin ve muhafazakar kesimin hoşnutsuzluğuna maruz kalmıştır. Kabakçı Mustafa İsyanı ile tahttan indirilip hapse atılan III. Selim'in yerine, II. Mahmut'un ağabeyi IV. Mustafa geçirilmiştir. III. Selim, II. Mahmut'un tahta geçmesi için mücadele etmiştir. Ancak IV. Mustafa, III. Selim ve II. Mahmut'un ölüm emrini vermiştir. III. Selim öldürülürken, II. Mahmut yoğun çabalar sonucunda kaçmayı başarmış ve Alemdar Mustafa Paşa'nın yardımıyla 30. Osmanlı padişahı olarak tahta çıkmıştır.

II. Mahmut tahta çıkar çıkmaz, III. Selim'in izinden giderek ıslahat ve reform hareketlerine devam etmiştir. Bütün politikalarını modernleşme, batıyı yakalama ve bilim-teknikte ilerleme üzerine geliştirmiştir. Ancak bu dönemde devletin güvenli bir ortamda olması gerekiyordu. Balkanlarda bağımsızlık isyanları, Fransa'nın Cezayir'i işgali, Rusya'nın Navarin'de Osmanlı donanmasını yakması, Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın Kütahya'ya kadar dayanması gibi olaylar II. Mahmut döneminde yaşanmıştır.

Devletin güvenliğini arttırmak adına II. Mahmut, Alemdar Mustafa Paşa'nın önerisiyle ülkenin dört bir yanındaki ayanlarla bir toplantı yaparak "Sened-i İttifak"ı imzalamıştır. Bu anlaşmaya göre, ayanlar devlete sadık kalacak ve yenilik hareketlerini destekleyeceklerdi. Buna karşılık olarak ayanlara, mülklerini ailelerine miras bırakma hakkı tanınmıştır.

II. Mahmut, 1839 yılında İstanbul'da vefat etmiştir. Onun döneminde yapılan köklü reformlar, Osmanlı Devleti'nin modernleşme sürecinde önemli bir yer tutar. II. Mahmut, Osmanlı Devleti'ni modern bir yapıya kavuşturma çabalarıyla tarihe geçmiştir.