Osmanlı Sadrazamları Grevleri ve Yetkileri

Osmanlı sadrazamları, devletin yönetiminde padişah adına en yüksek yetkiye sahip olan kişilerdir. Tarih boyunca farklı dönemlerde 217 sadrazam görev almış, her biri kendi döneminde önemli hizmetlerde bulunmuştur. Sadrazamların görevleri, devletin idaresinden ekonomik işlere kadar geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır.
Osmanlı Sadrazamları Grevleri ve Yetkileri
11 Eylül 2024

Osmanlı Sadrazamları


Osmanlı sadrazamları, Osmanlı devletinde padişah adına devlet işlerini yürüten en yüksek rütbeli görevlilerdir. Devletin kuruluş döneminde bu görevliler sadece vezir olarak anılmaktaydı. Orhan Gazi döneminde dört vezir görev almıştır. I. Murat döneminde Çandarlılar kazaskerlikten vezirliğe yükselmiş ve vezir sayısı arttığından, birinci vezir, ikinci vezir, vezir-i azam ve sadrazam gibi unvanlar kullanmaya başlanmıştır. Vezirlerin Divan-ı Hümayunda kubbe veziri ya da kubbelişin gibi isimleri de vardı. Padişahın mutlak vekili sıfatını taşıdıklarından, sadrazamlarda padişahın tuğralı mührü bulunurdu. Sadrazamın sözü, yazısı padişah iradesi ve fermanı olarak kabul edilirdi. Padişahlar tarafından tayin edilmiş olan dirayetli sadrazamlar Osmanlı devletine büyük hizmetler yapmıştır. 16. yüzyılla birlikte duraklama dönemine girilmesiyle birlikte valide sultanlar, yeniçeriler ve saray personelleri sadrazamların vasıflarını zayıflatmış ve konumları değerini yitirmiştir. Fakat gerileme ve duraklama dönemlerinde de değerli sadrazamlar görev yapmıştır. Tanzimat dönemiyle birlikte sadrazamlar kabine şefi olarak görev yapmıştır. Bu süreçlerde daha sık sadrazam görev değişimi olmuştur.

Osmanlı İmparatorluğunda Görev Yapan Sadrazamlar


İmparatorluğun kuruluş döneminde 11 tane, yükseliş döneminde 24 tane, duraklama döneminde 54 tane, gerileme döneminde 54 tane, çöküş döneminde ise 74 tane sadrazam görev almıştır. Toplamda 217 tane sadrazamın görev yaptığı Osmanlı devletinde önemli işler yapılmıştır.
  • 623 yıl hüküm süren Osmanlı İmparatorluğunda 36 padişah saltanat sürmüş, yapılan tekrarlarla 292 kez sadrazam ataması olmuştur.
  • 1364-1387 yılları arasında 22 yıl görev yapan Çandarlı Halil Paşa, en uzun sadrazamlık yapan kişidir.
  • 5 Mart 1656 yılında sadrazamlığa getirilen Zurnazen Mustafa Paşa, 4 saatlik sadrazamlıkla en kısa görev yapan kişidir.
  • IV. Mehmet döneminde 18 sadrazam ataması yapıldığından, en fazla sadrazamın görev yaptığı dönemdir.
  • I. Bayezid dönemi 1 sadrazamla en az sadrazamın atandığı dönemdir.
  • Mehmet Sait Paşa 8 defa atanan sadrazamdır.

Osmanlı Devletinde Sadrazamların Görevleri


Önemli devlet işlerinin karara bağlandığı, sarayda toplanan Divan-ı Hümayunda, Fatih Sultan Mehmet zamanına kadar padişahlar başkanlık ederken, daha sonra vezir-i azamlar başkanlık etmiştir. Burada neticeye bağlanmayan işler, sadrazamların kendi konaklarında haftanın belirli günlerinde toplanan divanda görüşülürdü. Buna ikindi divanı adı verilirdi. Devletteki tüm terfi, azil, tayin işlemleri sadrazamın emriyle yerine getirilirdi. Sadrazamın karışmadığı tek görev Enderun ile ilgili olanlardır. Padişah seferde değilse, yüksek rütbeli memurların işlerinde padişahtan izin alınırdı. 17. yüzyıla kadar padişahın mutlak vekili olarak görev yapan sadrazamların, bundan sonra görevleri kısıtlanmıştır. Devletin ekonomik işlerini yürüttüklerinden, 5999 akçeye kadar olan tımarları hak sahiplerine dağıtırlardı. Tımarın zeamete ya da zeametin tımara çevrilmesinde padişahın iradesiyle, verilen beratın tuğrası sadrazam tarafından çekilirdi. Sefere padişah çıkmadığı zaman, orduya sadrazam komutanlık ederdi. Seferde bütün işleri yürütürlerdi. Yanlarında hazine ve defterhane kayıtları olur, devlet işlerini buradan idare ederlerdi.

İstanbul'da halkın emniyeti ve temel ihtiyaçları da sadrazamın görevleri arasındaydı. İstanbul kadısının, bostancıbaşı ve yeniçeri ağasının görev yaptığı emniyette, ilk mesul kişi sadrazamdı. Teftişe çıkar, asayişi kontrol ederlerdi. Bunları padişaha rapor ederlerdi. Sadrazamların en önemli görevlerinden birisi de kapıkulu ocaklarının üç ayda bir verilen maaşlarıyla ilgilenmektir. Yeniçerilerin ulufeleri de divanda sadrazamın huzurunda verilirdi.

Sadrazamların iç ve dış halkı denen maiyetleri, kendi besledikleri askeri kuvvetleri vardı. Bunlar kapı halkı olarak bilinirdi. Ayrıca sarayla irtibatı sağlayan görevlileri vardı. Bu kadar fazla maiyetleri olduğundan, masrafları da fazlaydı. Bu yüzden gelir olarak hasları vardı. Ayrıca padişaha gelen haraçlarda, hisseleri bulunurdu. Emekli olduklarında maaş bağlanırdı. Divanda ve seferde sadrazamlar kavuk giyerdi. Bazen kallavi kavuk giyerlerdi. Giysi olarak kumaş üstlük, lokmalık kumaştan iç kaftan giymeleri esastı.

Osmanlı devletinde 1838 yılına kadar sadrazamlık unvanı devam etmiştir. II. Mahmut döneminde yapılan değişikliklerle, sadrazam yerine baş vekil unvanı kullanılmaya başlanmıştır. Bir sene sonra sadrazam unvanına dönüş yapılsa da yeniden 1878 yılında baş vekile dönülmüştür. Bu unvan 1922 yılında Osmanlı Devleti'nin yıkılmasına kadar kullanılmıştır.

Yeni Soru Sor / Yorum Yap
şifre
Sizden Gelen Sorular / Yorumlar
soru
Şenyaşar 12 Eylül 2024 Perşembe

Osmanlı'da ilk sadrazam kimdir sorusuna gelecek olursak, bu unvanı taşıyan ilk kişi Çandarlı Halil Paşadır. Osmanlı Devleti'nin kuruluş döneminde önemli görevler üstlenmiş ve uzun süre sadrazamlık yapmıştır. Bu bilgi, Osmanlı yönetim sisteminin gelişimi açısından da oldukça önemlidir.

Cevap yaz
soru
Abdülmalik 03 Ağustos 2024 Cumartesi

Sadrazamların görev alanları ve yetkileri bu kadar geniş iken, 17. yüzyılda görevlerinin kısıtlanmasının nedeni nedir? Yani, bu dönemde padişahın yetkilerini artırma amacıyla mı yoksa başka bir sebep mi var?

Cevap yaz
1. Cevap
cevap
Admin

Abdülmalik Bey,

Sorunuza cevaben, 17. yüzyılda sadrazamların görevlerinin kısıtlanmasının birkaç nedeni bulunmaktadır. Bu dönemde Osmanlı İmparatorluğu'nda padişahların yetkilerini artırma eğilimi görülmüştür, ancak bu sadece tek bir neden değildir. İşte bazı önemli noktalar:

Merkeziyetçi Yönetim: Padişahlar, merkeziyetçi bir yönetim anlayışını benimseyerek devletin kontrolünü daha sıkı bir şekilde ellerinde tutmak istemişlerdir. Bu nedenle sadrazamların yetkileri kısıtlanmış olabilir.

Güven ve İktidar Mücadelesi: Padişahlar, sadrazamların artan gücünden endişe duymuş ve kendi otoritelerini koruma amacıyla onların yetkilerini sınırlamış olabilirler. Sadrazamların bazen padişahın gücüne rakip olabilecek düzeyde etkili olmaları, bu kararların alınmasına yol açmıştır.

İdari Reformlar: 17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu çeşitli idari ve mali reformlara ihtiyaç duymuştur. Bu reformlar kapsamında, sadrazamların görev ve yetkilerinin yeniden düzenlenmesi ve kontrol altına alınması gerekmiş olabilir.

Bu nedenler, sadrazamların yetkilerinin kısıtlanmasına yol açmış ve padişahların iktidarını pekiştirmeye yönelik adımlar atılmıştır.

Saygılar,
[Your Name]

Çok Okunanlar
1. Mahmut Dönemi ve Savaşları
1. Mahmut Dönemi ve Savaşları
Popüler İçerikler
Haber Bülteni
Popüler İçerik
1.Murat Dönemi Fetihler
1.Murat Dönemi Fetihler
Osmanlı Divan Üyeleri
Osmanlı Divan Üyeleri
Osmanlı Edebiyatı
Osmanlı Edebiyatı
Yeniçerileri Kaldıran Padişah Kimdir?
Yeniçerileri Kaldıran Padişah Kimdir?
3. Mehmet Dönemi ve Savaşları
3. Mehmet Dönemi ve Savaşları
Güncel
Fetret Devri Olayları ve Tarihi
Fetret Devri Olayları ve Tarihi
Güncel
Balkanlardaki Osmanlı Eserleri
Balkanlardaki Osmanlı Eserleri
Güncel
Osmanlı Duraklama Dönemi
Osmanlı Duraklama Dönemi
Mihrimah Sultan Hayatı ve Ölümü
Mihrimah Sultan Hayatı ve Ölümü
1. Ahmet Dönemi ve Savaşları
1. Ahmet Dönemi ve Savaşları
1. Selim Dönemi Yenilikleri
1. Selim Dönemi Yenilikleri
İlk Osmanlı Halifesi Kimdir?
İlk Osmanlı Halifesi Kimdir?
Son Osmanlı Padişahı Sultan Vahdettin
Son Osmanlı Padişahı Sultan Vahdettin
Genç Osman Nasıl Öldürüldü
Genç Osman Nasıl Öldürüldü
Pir Sultan Abdal Hayatı ve Ölümü
Pir Sultan Abdal Hayatı ve Ölümü
I.Mehmed Dönemi Fetihler
I.Mehmed Dönemi Fetihler
Abdülmecit Dönemi ve Savaşları
Abdülmecit Dönemi ve Savaşları
Osmanlıda Tımar Sistemi
Osmanlıda Tımar Sistemi
3. Murad Dönemi Fetihler
3. Murad Dönemi Fetihler
2. Selim Dönemi Yapılan Fetihler
2. Selim Dönemi Yapılan Fetihler
Osmanlı Ordusu Özellikleri ve Savaşları
Osmanlı Ordusu Özellikleri ve Savaşları
Şehzade Mustafa Hayatı ve Öldürülmesi
Şehzade Mustafa Hayatı ve Öldürülmesi
3. Murat Dönemi ve Savaşları
3. Murat Dönemi ve Savaşları
Son Osmanlı Mebusan Meclisi
Son Osmanlı Mebusan Meclisi
Fatih Sultan Mehmet Hayatı ve Ölümü
Fatih Sultan Mehmet Hayatı ve Ölümü
Handan Sultan
Handan Sultan
Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi
Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi
Osmanlı Devleti Haritası
Osmanlı Devleti Haritası
Kanunî Sultan Süleyman Dönemi Fetihler
Kanunî Sultan Süleyman Dönemi Fetihler
Vahdettin Hayatı ve Padişahlık Dönemi
Vahdettin Hayatı ve Padişahlık Dönemi
1. Ahmed Dönemi Yenilikleri
1. Ahmed Dönemi Yenilikleri
1.Murat Dönemi Yapılan Yenilikler
1.Murat Dönemi Yapılan Yenilikler