Yavuz Sultan Selim

Yavuz Sultan Selim Osmanlı Devleti'nin 9 padişahı, ilk halifesi ve 74. İslam halifesi olarak tarihe adını yazdırmış olan, son derece üstün yetenekli bir hükümdar olmaktadır. Sekiz yıllık hükümdarlık döneminde Osmanlı Devleti'ni iki kat daha büyüterek, en parlak dönemin başlangıcını yapan Yavuz Sultan Selim hem Anadolu'da birlik sağlamış hem de İpek ve Baharat Yollarını ele geçirerek mali anlamda devlete büyük bir gelir kapısı sağlamıştır. Yavuz Sultan Selim Trabzon valiliği sırasında babası II. Bayezid'e karşı ayaklanarak tahta geçmiştir. Bu ayaklanmada Kırım Hanı Mengli Giray'da askeri anlamda destek almıştır.

Yavuz Sultan Selim II. Bayezid'in oğlu olarak Amasya'da dünyaya gelmiştir. Osmanlı Devletin'deki sancak geleneğine istinaden Trabzon'a vali olarak gönderilmiştir. 29 yıl kadar burada görev yapan Yavuz Sultan Selim, buradaki devlet işlerinin yanı sıra ilim alanında da uğraşlar sergilemiştir. Alim Mevlana Abdülhalim Efendi'nin derslerini takip etmiştir. Yavuz Sultan Selim Trabzon valiliği sırasında Gürcülere karşı seferler düzenlemiştir. Bu seferlerle birlikte Kars, Erzurum ve Artvin'i Osmanlı sınırlarına katmıştır.

II. Bayezid'in son dönemlerinde Yavuz Sultan Selim Türkmenlerin ve Yeniçerilerin desteğiyle birlikte devletin kötü gidişatını durdurmak adına bürokraside ileri gelenlere karşı çıkarak tahta kendisinin geçmesi gerektiğine dair hamlede bulunmuştur. Yavuz Sultan Selim Osmanlı bürokratlarının Şehzade Ahmed'i tahta çıkarmak istemelerine rağmen harekete geçerek İstanbul'a gelmiş ve Rumeli'ye geçmiştir. Bu durum üzerine Yavuz Sultan Selim'in üzerine isyan hareketine karşı askeri birlik gönderilmiştir. Ancak Yavuz Sultan Selim asi olmadığını, sadece babasının elini öpmek için İstanbul'a geldiğini söylemiştir. Bu durum karşısında pek de inanmayan Yavuz Sultan Selim karşıtları, Rumeli Beylerbeyi Hasan Paşa'yı Yavuz Sultan Selimin üzerine göndermişlerdir. Ancak Hasan Paşa savaşmadan Edirne'ye geri gelmiştir. Bunun üzerine padişah II. Bayezid kendisi harekete geçmiştir.

II. Bayezid Çukurçayır yakınlarındaki Yavuz Sultan Selim'in ordugahının önüne gelerek burada durmuştur. Yavuz Sultan Selim karşı taraftan saldırı gelmediği sürece kimsenin saldırmaması konusunda askerlerine emir vermiştir. Her iki taraf da savaş yapılmaması konusunda ortak bir fikirde birleştikten sonra II. Bayezid ve Yavuz Sultan Selim arasında bir anlaşma yapılmıştır. Bu anlaşmaya göre Şehzade Ahmed'in veliaht yapılmayacağı kararlaştırılmıştır. Bunun haricinde Yavuz Sultan Selim'e Rumeli'deki Semendire Sancağı da verilmiştir. Buna ek olarak yine Alacahisar ve İzvorik Sancakları da Yavuz Sultan Selim'in himayesine bırakılmıştır. Bu olay üzerinde Şehzade Ahmed Yavuz Sultan Selim'in üzerine yürümek üzere harekete geçmiştir.

Şehzade Ahmed'in harekete geçmesi üzerine Yavuz Sultan Selim geri dönmek yerine yolda oyalanmayı tercih etmiştir. Buradaki amacı Şehzade Ahmed'in olası bir saldırısına karşı koymaktır. Yaptığı bu hareket sonrası merkezden de tepki alan Yavuz Sultan Selim, Şah Kulu İsyanı'nı bahane ederek kaldığını söylemiştir. Bu sırada meydana gelen iki ölüm haberiyle birlikte II. Bayezid tahttan çekilmek adına iyiden iyiye düşünmeye başlamıştır. Bu ölümlerden birincisi Şahkulu ile yapılan savaşta ölen Veziriazam Hadım Ali Paşa olmaktadır. Diğeri ise II. Bayezid'in Karaman'da bulunan oğlu Şehzade Şehenşah olmaktadır. Bu iki ölüm haberiyle derin üzüntü içine giren II. Bayezid tahtan çekilmek isterken, devletin ileri gelenleri yerine Şehzade Ahmed'in geçmesi konusunda padişaha baskı yapmışlardır. Ancak yeni veziriazam olan Hersekzade Ahmed Paşa bu görüşe karşı çıkmıştır. O tahta Yavuz Sultan Selim'in geçmesini savunmuştur. Ancak bu görüş diğer devlet adamlarına karşı fayda göstermemiştir. Padişah ve diğer ileri gelenler Şehzade Ahmed'in tahta çıkması konusunda ortak kararda olduklarını belirttiler. Bu durum sonrası Rumeli beyleri çağrılarak Şehzade Ahmed'e itiraz etmemeleri konusunda söz alınmıştır. Ancak Yavuz Sultan Selim'i destekleyen Rumeli beyleri II. Bayezid'e "Senin sağlığında başka padişah istemeyiz. " diyerek, Şehzade Ahmed'in tahta geçmesini önlemişlerdir. Bu sırada Filibe'de bulunan Yavuz Sultan Selim tüm bu olanlarla ilgili haberleri adamlarından almıştır.

II. Bayezid'in devletin ileri gelenleri ile aldığı karar sonrası Yavuz Sultan Selim 40 bin kişilik ordusuyla harekete geçerek yapılan anlaşmaya uymadığı gerekçesiyle babasının üzerine yürümüştür. Bu hareketi sonrası yapılan savaşta Yavuz Sultan Selim babası karşısında mağlup olmuştur. Alınan yenilgi sonrası Kefe'ye giden Yavuz Sultan Selim'den sonra Şehzade Ahmed derhal İstanbul'a çağrılmıştır. Ancak Veziriazam Hersekzade'de Yavuz Sultan Selim gibi düşünerek anlaşmaya uyulması gerektiğini padişaha söylemiştir. Ancak bu sözlere rağmen Şehzade Ahmed İstanbul'a getirilerek padişah ilan edilmiştir. Ancak Yeniçeriler Şehzade Ahmed'in hükümdarlığını tanımayarak isyan etmişlerdir. Yavuz Sultan Selim'e karşı sadık olan Yeniçeriler, tahta onun geçmesi gerektiğini söylemişlerdir. Bu durum üzerine Şehzade Ahmed tekrardan Anadolu'ya dönmüştür. Bu olay sonrası II. Bayezid zor durumda kalarak Yavuz Sultan Selim'i İstanbul'a çağırmıştır. İstanbul'a gelen Yavuz Sultan Selim'e tahttan çekilmek istemeyen II. Bayezid ilk önce İran Seferi için seferi için Serdarlık görevi vermek istemiştir. Ancak Yavuz Sultan Selim bu teklifi reddetmiştir. Askerin de Yavuz Sultan Selim'den yana olması ve bazı devlet adamlarının da Yavuz'u desteklemesi üzerine II. Bayezid tahttan çekilerek hükümdarlığı Yavuz Sultan Selim'e teslim etmiştir. Tahtı Yavuz Sultan Selim'e teslim eden II. Bayezid Dimetoka'ya giderken yolda vefat etmiştir. Birçok kaynakta bu ölümün hastalıktan ve yaşlılıktan olduğu söylenmektedir. Ancak halk arasında bu olayda Yavuz'un parmağının olduğu da konuşulmuştur.

Yavuz Sultan Selim'in tahta geçmesiyle birlikte durumu hazmedemeyen Şehzade Ahmed Konya'da hükümdarlığını ilan ederek Yavuz'a karşı çıkmıştır. Bu durum sonrası üzerine de Bursa'yı ele geçiren Şehzade Ahmed, Bursa Subaşısını da öldürterek kendi adına hutbe okutmuştur. Ancak Yavuz Sultan Selim bu duruma hemen müdahale ederek Şehzade Ahmed'in komutanını Bursa'dan çıkartmıştır. Bununla birlikte ayrıca Şehzade Ahmed'le sürekli iletişimde bulunan Sadrazam Koca Mustafa paşayı idam ettirmiş ve yerine Hersekzade Ahmet Paşa'yı göreve getirmiştir.

Tahttaki yerini daha da sağlamlaştırmak isteyen Yavuz Sultan Selim harekete geçmiştir. Önce ölen şehzadeler Mahmut ve Alemşah'ın oğullarını oğullarını ortadan kaldırmıştır. Öz ağabeyi Şehzade Korkut'u Saruhan Sancakbeyliği'ne tayin etmiştir. Ancak ağabeyinin isyan etmesi ihtimaline karşı bir oyun hazırlayan Yavuz Sultan Selim, ağabeyine bazı devlet adamlarının ağzından kendisinin tahta çıkarılması konusunda mektuplar göndermiştir. Aldığı cevaplarla şüphelerini doğrulayan Yavuz Sultan Selim Manisa'yı kuşatarak ağabeyini yakalatmış ve boğarak öldürmüştür. Benzer şekilde Şehzade Ahmed'e de bir mektup gönderen Yavuz Sultan Selim, devlet adamlarının Şehzade Ahmed'den yardım istediğine dair sözler sarf edilen bir mektup yazdırmıştır. Bu mektup üzerine Şehzade Ahmed Bursa'ya hareket etmiştir. Ancak Yenişehir Ovası'na geldiğinde onun da kaderi Şehzade Korkut'la aynı olmuştur. Yapılan mücadelede yakalanan Şehzade Ahmed boğdurularak öldürülmüştür. Bu olayla birlikte Yavuz Sultan Selim artık tahtın tek varisi olarak hükümdarlığını sağlamlaştırmıştır.

Yavuz Sultan Selim Osmanlı Devleti'nin sıkıntılı olduğu bir dönemde tahta geçmiştir. Özellikle de Şii Safevi Devleti'nin baskıları ve saldırıları bunun en büyük nedeni olmaktadır. Bu sorunun ortadan kalkmasıyla devletin de rahatlayacağını bilen Yavuz Sultan Selim, Safevilere karşı savaş yapmak için hazırlıklara başlamıştır. Yavuz'un bu seferdeki bir diğer amacı da doğudaki diğer tüm İslam devletlerini tek çatı altına toplamaktır. Bu amaçlar doğrultusunda 1514 yılında harekete geçen Yavuz Sultan Selim Erzincan üzerinden Tebriz'e hareket etmiştir. Son derece uzun süren bu seferde Osmanlı ve Safevi orduları 23 Ağustosa 1514 yılında Çaldıran Ovası'nda karşılaşmıştır. Safevilere karşı askeri anlamda üstün olan Osmanlı Devleti, Safevileri büyük bir bozguna uğratmıştır. Özellikle Osmanlı Devleti'nin sahip olduğu ateşli silahlar bu zaferde önemli paya sahip olmaktadır. Savaş sırasında yaralanan Şah İsmail kaçarak İran'a dönmüştür. Alınan zafer sonrası Tebriz'e ilerleyen Yavuz Sultan Selim burayı zapt ederek burada bulunan tüm ilim adamlarını ve sanatçıları İstanbul'a göndermiştir. Bu ağır yenilgi sonrası Şah İsmail'in saygınlığı da büyük ölçüde gitmiştir. Çaldıran Zaferi'yle birlikte Erzincan ve Bayburt da kesin olarak Osmanlı sınırları içerisine girmiştir.

Alınan zafer sonrası daha da kararlı olan Yavuz Sultan Selim Tebriz üzerinden Karabağ'a hareket etmiştir. Amacı İran'ı tamamen almak olan Yavuz Sultan Selim, o anki şartların müsait olmaması nedeniyle geri çekilerek Amasya'ya dönmüştür. Kışı burada geçiren Yavuz Sultan Selim, ilkbaharda İran Seferi'ne devam etmek için harekete geçmiştir. Bu sırada Amasya'da bir Yeniçeri ayaklanması meydana gelmiştir. Bu askeri ayaklanmanın nedenlerini araştıran Yavuz Sultan Selim, sebep olarak Hersekzade'nin yerine veziriazam olarak getirdiği Dukakinoğlu Ahmet Paşa'yı öğrenince Dukakinoğlu Ahmet Paşa'yı idam ettirmiştir. Bu olay sonrası İran'a sefer yapmaktan vazgeçen Yavuz Sultan Selim, sınır güvenliğini sağlamak için Doğu ve Güneydoğu'daki bazı illeri almak için harekete geçmiştir. Bu düşünce kapsamında Yavuz Sultan Selim Kemah kalesini alarak ilk hamlesini yapmıştır. Bu olaydan sonra Safevilere ve Memlüklere yardım eden Dulkadiroğulları Beyliği üzerine yürüyen Yavuz Sultan Selim, Turnadağ Zaferi ile bu beyliğe son vermiştir. Bu zafer sonrası Safeviler açısından önemli bir yer olan Diyarbakır'ında alınmasına karar veren Yavuz Sultan Selim barış yoluyla burayı ele geçirmek için İdris- Bitlisi aracılığı ile şehri ele geçirmiştir. Buranın yanı sıra yine Mardin toprakları da aynı şekilde alınmıştır. Tüm bu gelişmeler sonrası Ramazanoğulları Beyliği Osmanlı Devleti ile yakınlaşarak Osmanlı'nın nüfuzunu kabul etmiştir. Bu sayede Ramazanoğulları Beyliği kendi isteğiyle Osmanlı Devleti himayesine girmiştir. Bu olayla birlikte Anadolu'da birlik sağlanmıştır.

Safeviler ile ilgili olan sorunları bir süreliğine halleden Yavuz Sultan Selim bu kez yönünü Memlüklüler üzerine çevirmiştir. Memlüklüler ile Osmanlı Devleti arasında Fatih Sultan Mehmet döneminde beri var olan anlaşmazlıklar, Memlüklülerin Safevilerle işbirliğine gitmesiyle birlikte daha da alevlenmiştir. Bu durum üzerine Yavuz Sultan Selim Memlüklülere karşı harekete geçmiştir. 5 Haziran 1516 yılında çıktığı Mısır Seferi'nde Yavuz Sultan Selim önce Antep'i ardından da Besni Kalesi'ni ele geçirmiştir. Ancak asıl mücadele Halep yakınlarında Mercidabık'ta meydana gelmiştir. Osmanlı Devleti Çaldıran'da olduğu gibi burada da ateşli silahları ve yıkıcı topları ile Memlüklülere ağır bir darbe indirmiştir. Savaş Sırasında Memlük Sultanı Kansu Gavri atından düşerek ölmüştür. Bu zafer sonrası Halep'e giren Yavuz Sultan Selim hiçbir direnme olmadan şehri zapt etmiştir. Şam, Humus ve Hama da aynı şekilde alınmıştır. Bu olay sonrası Lübnan emirleri de Osmanlı Devleti'nin hakimiyetine girmiştir.

Seferine son vermeyen Yavuz Sultan Selim daha da ilerleyerek Kudüs'e girmiştir. Buradaki kutsal yerleri ziyaret eden padişah, buradan Gazze'ye geçmiştir. Bu sırada savaş sonrası Memlük tahtına geçen Tomanbay Osmanlı Hakimiyeti'ni kabul etmeyerek kendisine gönderilen Osmanlı elçisini de öldürtmüştür. Osmanlı'ya karşı çıkan Tomanbay Venediklilerden yardım alarak Ridaniye'de top ve silahlarla bir hat oluşturmuştur. Bu savunma hattına karşı harekete geçen Yavuz Sultan Selim ve ordusu 11 günde Sina Çölü'nü geçerek Ridaniye yakınlarına gelmiştir. Memlüklüler yapılan hazırlıklar ve taktiksel saldırıya rağmen Osmanlı ordusu karşısında fazla direnç gösterememişlerdir. Yenileceğini anlayan Tomanbay özel askeri birlikleri ile Osmanl Devleti'nin komuta merkezine bir saldırı düzenlemiştir. Bu saldırıda Veziriazam Hadim Sinan Paşa öldürülmüştür. Yanlış çadıra girdiğini anlayan Tomanbay komuta merkezinden kaçarak uzaklaşmıştır. Bu olayla birlikte Ridaniye Savaşı da zaferle sonuçlanmıştır. 24 Ocak 1517'de Kahire'ye gelen Yavuz Sultan Selim Memlüklülere ve Abbasi halifeliğine son vermiştir. Ayrıca Yavuz Sultan Selim Kahire'ye zarar vermek istemediği için Memlük halkına direniş göstermezlerse zarar vermeyeceğini söylemiştir. Ancak Tomanbay'ın gerilla tipi saldırılar uygulaması nedeniyle Kahire savaşla alınabilmiştir. Bu savaş sırasında şehrin bir kısmı yıkılmıştır. Bu zafer sonrası Yavuz Sultan Selim Yusuf Nebi Tahtına oturarak nüfuzunu göstermiştir. Ayrıca Tomanbay da derhal yakalanarak Kahire kale kapısında asılarak idam edilmiştir. Bu olay sonrası Memlük Devleti artık tamamen ortadan kaldırılmıştır.

Mısır Seferi Osmanlı Devleti'ne maddi anlamda da çok büyük fayda sağlamıştır. Büyük bir ganimet elde eden Osmanlı Devleti, tüm bu ganimetleri 80 gemi ve 20 kadırga ile İstanbul'a taşımıştır. Mısır Seferi ile Suriye, Filistin ve Mısır tamamen Osmanlı sınırları içerisine dahil olmuştur. Hicaz da bu sınırlar arasında yer almaktadır. Bu seferle birlikte Doğu ticaret yollarının kontrolü Osmanlı Devleti'nin eline geçmiştir. Kıbrıs'ta bulunan Venedikliler Memlük Devleti'ne verdikleri vergiyi Osmanlı'ya vermeye başlamışlardır. Alınan vergiler ve ganimetler sayesinde Osmanlı hazinesi dolup taşmıştır. Ayrıca Kutsal Emanetler de Osmanlı Devleti'nin eline geçmiştir ve İstanbul'a getirilmiştir. Bu sefer sonrası ticaret yolları nedeniyle Avrupa devletleri Osmanlı Devleti'ne bağlı olmak zorunda kalmışlardır. Bu durum Ümit Burnu'nun keşfine kadar devam etmiştir. Mısır Seferi'nin en önemli sonuçlarından birisi de halifeliğin Yavuz Sultan Selim ile Osmanlı'ya geçmiş olmasıdır.

Mısır Seferi sonrası Şah İsmail Yavuz Sultan Selim'e bir mektup göndererek artık aralarındaki gerginliğin son bulmasını ve Yavuz Sultan Selim'in Doğu seferine son vermesini istemiştir. Askerlerin yorgun olmasından dolayı bu teklifi olumlu karşılayan Yavuz Sultan Selim İstanbul'a dönmek için hareket etmiştir. Ancak olası bir Safevi saldırısına karşı 2 bin askerle birlikte Piri Mehmed Paşa'yı Diyarbakır'da bırakmıştır. Fırat Nehri yakınlarında bir süre bekleyen bu birlik. Safeviler tarafından herhangi bir saldırı olmayınca merkez tarafından geri çekilmiştir.

Başarılı Mısır Seferi sonrasında donanmaya ağırlık veren Yavuz Sultan Selim yeni bir hazırlık içerisine girmiştir. Özellikle donanma olarak hazırlıkların yoğunlaştırılması üzerine Venedikliler telaşa kapılmışlardır. Bu durum üzerine adaya asker desteği almışlardır. Ayrıca Avrupa'dan da destek almaya çalışmışlardır. Bu sırada Papa X. Leo da Osmanlı'ya karşı sefer yapmak için bir ittifak oluşturmaktadır. Bu ittifak için İspanya, İngiltere, Fransa ve Avusturya'yla görüşmektedir. Yavuz Sultan Selim'in donanma hazırlığının da bir anlamda bu olası Haçlı Seferi'ne karşı üstünlük kurmak amacıyla yapıldığı düşünülmektedir. Bu hazırlıklarla birlikte bazı devlet adamları Rodos'un fethedilmesi için Yavuz Sultan Selim'i teşvik etmeye çalışmışlardır. Ancak Yavuz Sultan Selim Fatih Sultan Mehmet dönemindeki gibi bir durumla karşılaşmamak için buna kulak asmamıştır ve hazırlıkları sürdürmüştür.