4. Murat, 27 Temmuz 1612 tarihinde doğmuş olan 96. İslam halifesi ve 17. Osmanlı padişahıdır. 1623 ve 1640 yılları arasında toplam 17 yıl saltanatta kalmıştır. Babası 1. Ahmet, annesi ise Kösem Sultan'dır. Tarihte Bağdat Fatihi, Sahib-i Kıran ve Gazi olarak bilinir. Ağabeyi Genç Osman'ın Yedikule zindanlarında öldürülmesi üzerine tahta geçen amcası 1. Mustafa'nın akli dengesi yerinde olmadığı ileri sürülerek 4. Murat, 11 yaşında tahta çıkarılmıştır. Saltanatı 10 Eylül 1623 tarihinde başlamıştır.

Çok erken bir yaşta tahta geçen 4. Murat, o zamana kadar kafeste bir hayat sürmüştür. Annesi Kösem Sultan, oğlunu cülus töreni için hazırlamış, kılıç kuşandıktan sonra sünnet ettirmiştir. Padişahlığa hazır olmayan sultan, eğitimini bile tamamlamamıştır. Abisinin ölümü ve amcasının tahttan indirilişini görmüştür. Saltanatının ilk yıllarında yaşının küçük olması sebebiyle annesi Kösem Sultan vekil olarak tayin edilmiştir.

Kösem Sultan'ın söz sahibi olduğu dönemde, ülkede iç ve dış karışıklıkların devam ettiği bir ortam hüküm sürmekteydi. Bir yandan 4. Murat'ın eğitimine ağırlık vermiş, diğer yandan saltanat naibesi olarak ülke yönetiminde söz sahibi olmuştur. Bu durum Osmanlı Devleti tarihinde ilk kez yaşanmıştır. Safevilerin Irak'ı ele geçirmesi ve Mardin'e ilerlemesi, Bağdat ve diğer yerlerde Sünnilerin kılıçtan geçirilmesi, Ortadoğu'da Sünni ve Şii dengesinin bozulması gibi karışıklıklar yaşanmıştır. Lübnan, Yemen, Kırım ve Mısır'da isyanlar baş göstermiştir. Doğu Anadolu'da Abaza Mehmet Paşa'nın isyanları olmuştur. Devletin gelirlerinde vergi sisteminden kaynaklanan azalmalar yaşanmıştır. Sadrazam Hüsrev Paşa'nın görevinden alınması nedeniyle yeniçerilerin sarayı basıp sadrazamı öldürmesi ve şehzadelerin öldürülmemesi için kendilerine verilmesini istemeleri ise padişah, vezir-i azam ve şeyhülislamın kefilliğiyle durdurulmuştur. 4. Murat, annesinin gölgesinde kalma düşüncesi ve yaşının küçüklüğü sebebiyle küçümsenmesi nedeniyle sert bir mizaca sahip olmuştur. Kösem Sultan ise Abaza Mehmet Paşa'nın isyanını durdurmuş ve ülkenin bu durumdan kurtulması için çabalamıştır. On yıl boyunca iktidarda söz sahibi olmuş, sekiz vezir-i azamla çalışmıştır. Hayır işlerine önem vermiş, borçlu mahkumların borçlarını ödemiştir. Bu icraatlar o dönemde takdirle karşılanmıştır.

Sultan gerekli tecrübeyi kazandıktan sonra, yeniçerileri merasim yapmak için Sultan Ahmet Meydanı'nda toplamıştır. Tören sırasında yaşı ile alay eden subaya kılıcıyla verdiği ceza, yeniçerilerin düzene girmesine sebep olmuştur. Hazırlıklarını tamamladıktan sonra Anadolu'daki otoriteyi sağlamak için Bağdat üzerine sefer düzenlemiştir. Kanuni Sultan Süleyman'dan sonra ilk kez bir padişah Anadolu'ya seferler düzenlemiştir. 1638 tarihinde Bağdat Osmanlı topraklarına katılmıştır. Tarihin en görkemli seferlerinden birini gerçekleştiren 4. Murat, Bağdat Fatihi olarak anılmaktadır. 40 gün süren kuşatma, pek çok efsaneye konu olmuştur. Fethin ardından söylediği "Bağdat'ı almaya çalışmak, Bağdat'ın kendinden daha mı güzeldi ne!" sözü tarihe geçmiştir. 1623-1639 yılları arasında yapılan Osmanlı-Safevi savaşlarında Ahıska, Doğu Anadolu, Kafkasların önemli bir kısmı ve Revan ele geçirilmiştir.

4. Murat, Osmanlı tarihinde rüşvet ve iltimasa bir düzen getirmiş, İstanbul'da kahve, tütün ve alkolü yasaklamıştır. Bunun sebebi, 1631 yılında yaşanan İstanbul yangınının tütün ve alkol alan yeniçeriler tarafından çıkarılmış olmasıdır. Bu yasaklar, devletin otoritesini kazanması açısından önem taşımaktadır. Yasakları bizzat denetleyen padişah, uymayanlar hakkında ölüm cezaları uygulanmasını istemiştir. 4. Murat, halkın gözünde otoriter bir padişah olarak yer etmiştir. Lagari Hasan Çelebi ve Hezarfen Ahmet Çelebi'nin uçuş denemeleri bu dönemdeki bilimsel gelişmelerin en dikkat çekici olanıdır. Hezarfen Ahmet Çelebi'nin Galata Kulesi'nden Üsküdar'daki Doğancılar meydanına kadar yaptığı uçuş, padişah tarafından bizzat izlenmiş ve takdir görmüştür. Bu uçuş, dünya tarihinde de önemli bir yere sahiptir. Gökyüzünde ilk kez bu kadar uzun yapılan bir uçuş ve kıtalararası ilk uçuş olması açısından önemlidir. Padişahın tarihte fiziksel gücüyle de anıldığını belirtelim. 4. Murat, iyi bir eğitime sahip, ilme ve musikiye karşı ilgili bir padişahtır. Katip Çelebi ve Evliya Çelebi gibi alimleri kollamıştır. Devlet düzenini sağlamış, tımar sistemini yeniden düzenlemiştir.

Padişah henüz 28 yaşında, 9 Şubat 1640 tarihinde Avrupa'ya sefer hazırlığındayken nikris hastalığı sonucu vefat etmiştir. Ölümünden sonra kardeşi İbrahim tahta geçmiştir. Babası 1. Ahmet'in türbesine gömülmüştür. Saltanatı Osmanlı Devleti'nin duraklama döneminde olmasına rağmen istikrarlı bir şekilde geçmiştir. Devletin bu istikrarı, ölümünden sonra Köprülü Mehmet Paşa'nın sadrazamlığına kadar sona ermiştir. Başarılı ve saygı duyulan bir padişah olması, askerliğe yatkın olması hakkında birçok menkıbe yapılmasına sebep olmuştur. Genç Osman'ın ardından Osmanlılarda ikinci reformcu olarak bilinmektedir.