Osmanlı Devletinde Yapılan Medreseler

Osmanlı Devleti'nde Yapılan Medreseler

Osmanlı Devleti'nde medreseler, devletin ihtiyaç duyduğu dini, idari ve adli alanlarda personel yetiştirmek amacıyla kurulmuştur. Osmanlı Devleti'nde orta eğitim ve yüksek öğrenim kurumlarının temeli, medreselerde verilen eğitimle atılmıştır. İlk medrese, Orhan Bey döneminde, 1331 yılında İznik'te Davud-u Kayseri tarafından açılmıştır. Bu medrese, Osmanlı Devleti'nin resmi olarak açtığı ilk medrese olarak kabul edilir.

Medreselerin Gelişimi

Medreseler, zamanla Osmanlı Devleti'nin çeşitli dönemlerinde geliştirilmiş ve genişletilmiştir:

Yıldırım Bayezid döneminde ve II. Murad döneminde medreselere hazırlık bölümleri eklenmiştir.
Fatih Sultan Mehmed döneminde Sahn-ı Seman medreseleri kurulmuş ve bu medreselerde tefsir, hadis, kelam, fıkıh, Arap dili ve edebiyatı dersleri okutulmuştur. Bu medreseler, ilahiyat fakültesi seviyesinde eğitim vermekteydi.
Kanuni Sultan Süleyman döneminde yapılan Süleymaniye Medresesi ile Osmanlı eğitim sistemi zirveye ulaşmıştır. Bu medresede ayrıca fen ve tıp alanında da eğitim verilmiştir.

Medreselerde Eğitim ve Öğrenciler

Medreselerde eğitim alan öğrenciler, belirli aşamaları tamamladıktan sonra yüksek seviyedeki medreselere geçerlerdi:

İlk basamağı tamamlayan öğrenciler, Hariç ve Dahil adı verilen medreselerde eğitim alırlardı.
Bu aşamalardan sonra Sahn-ı Seman ve Süleymaniye medreselerine devam ederlerdi.
Medreselerden mezun olan öğrenciler kadılık ve müderrislik için diploma (icazet) alırlardı.

Orta düzeydeki medrese öğrencilerine "softa," yüksek düzeydeki medrese öğrencilerine ise "danışmend" denirdi. Sahn-ı Seman medresesini bitirenlere 'icazetname' adı verilen diploma verilirdi. Medreselerde bulunan öğretim görevlisine "müderris," öğretim görevlisinin yardımcısına ise "muid" adı verilirdi. Sahn-ı Seman düzeyindeki bir medreseden mezun olup atama bekleyen kişilere "mülazemet" adı verilirdi.

Medreselerin Fonksiyonu ve Bozulma Nedenleri

Medreselerden mezun olan öğrenciler, müderris, müftü, kadı, defterdar, hekim, imam ve nişancı gibi çeşitli görevlerde bulunabilirlerdi. Türk-İslam devletlerinde olduğu gibi Osmanlı Devleti'nde de eğitim ve öğretim hizmetleri vakıflar tarafından finanse edilmiştir. Medreselerin finansmanı vakıf topraklarından sağlanmıştır.

17. yüzyıldan itibaren medreselerin bozulma nedenleri arasında şunlar sayılabilir: