Osmanlı Devleti Kuruluşu ve Yükselişi

Osmanlı Devleti, 1299 yılında kurulmuş ve 1922 yılında sona ermiş bir Türk-İslam devletidir. Doğu Avrupa'dan Kuzey Afrika'ya kadar uzanan etkileyici bir coğrafyada, 16. yüzyılda zirveye ulaşmış bir imparatorluktur. Bu içerik, Osmanlı'nın kuruluşu, yükselişi, gerilemesi ve devlet yapısını detaylandırmaktadır.
Osmanlı Devleti Kuruluşu ve Yükselişi
07 Eylül 2024
Osmanlı Devleti, 1299 yılında kurulan ve 1922 yılında yıkılan Türk-İslam devletidir. Doğu Avrupa'dan Kuzey Afrika'ya ve Güneybatı Asya'ya kadar topraklarını genişleterek 16. yüzyılda dünyanın en güçlü imparatorluğu haline gelmiştir.

Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu ve Yükselişi


Osmanlı Devleti'nin kurucusu ve atası olan Osman Bey, Oğuzların Bozok kolunun Kayı boyundandır. Kimi tarihçiler Osman Bey'in babası olan Ertuğrul Bey'i ilk kurucu olarak kabul eder. Ertuğrul Gazi, Selçuklu Sultanı Alaaddin tarafından Bizans sınırına devletin güvenliğini Bizans'a karşı koruması için uç beyi olarak atandı. Beyliğin merkezi Söğüt kasabasıydı. Ertuğrul Bey 1281 yılında vefat edince beyliğin başına en küçük olan oğlu Osman Bey geçti. Osman Bey üstün deha ve siyasi kabiliyeti ile 1299 yılında Osmanlı Devleti'nin kuruluşunu ilan etti. Bazı tarihçiler Osmanlı Devleti'nin kuruluşunu Koyunhisar Savaşı'na dayandırır. Osman Bey'i durdurmak için Bizans Devleti bir ordu hazırlayarak Osman Bey'in üzerine yürüdü. Yalova'da karşılaşan iki güç kıyasıya savaştıktan sonra, ilk defa Bizans'a karşı savaşan Osmanlı Devleti savaştan galibiyetle ayrılmış ve devlet niteliği kazanmıştır.

1453 yılında İstanbul'u fethederek Doğu Roma İmparatorluğu'nu yıkmış, Orta Çağ'ın sonunu getirmiş ve Yakın Çağ'ı başlatmıştır. İstanbul'un fethi ile Avrupa'ya açılan Osmanlı Devleti, 16. ve 17. yüzyıllarda Güneydoğu Avrupa'ya hakim olmuş, Orta Doğu ve Orta Afrika'yı egemenliği altına almayı başarmıştır. En parlak döneminde ülkenin batı sınırı Cebelitarık Boğazı ve Fas kıyılarına kadar uzanmış, doğuda Hazar Denizi'ne kadar uzanmış, kuzeyde Avusturya, Ukrayna ve Macaristan'ın bir bölümüne kadar ele geçirmiş, güneyde ise Yemen'e kadar uzanmıştır.

Osmanlı Devleti özerklik tanınan Eflak, Boğdan ve Efdel prenslikleri dışında 29 eyaletten oluşmaktaydı. Osmanlı Devleti zaman zaman kısa süreli denizaşırı bölgelerde de söz sahibi olmayı başarmıştır. Atlantik Okyanusu bölgelerinden Lanzarote, Madeira, Lundy, Vestmannaeyjar'daki kısa süreli hakimiyetleri buna bir örnektir.


Osmanlı Devleti'nin Gerileme Dönemi

1699 Karlofça Antlaşması ile 1792 Yaş Antlaşması arasındaki dönem Osmanlı Devleti için duraklama ve gerileme dönemi olmuştur. 1699 tarihinden itibaren Osmanlı Devleti savunmaya geçerken Avrupalı devletler saldırıya geçmişlerdir. Bu dönemde Osmanlı Devleti sürekli toprak kayıpları yaşamış ve bu dönem sonlarında Avrupa devletleri Osmanlı Devleti'ni hasta adama benzetmişlerdir.

Karlofça Antlaşması ile kaybedilen toprakları geri almak ve eldeki toprakları korumak için doğuda İran, kuzeyde Rusya, batıda ise Avusturya ve Venedik'le savaşmıştır.

Osmanlı Devleti'nin Dağılma Dönemi (1908 - 1922)


Osmanlı Devleti, 19. yüzyılın başlarında özellikle Abdülhamid Han'ın üstün zekâ ve siyaset bilgisi sayesinde ve Avrupalıların kendi aralarındaki çıkar savaşları sayesinde denge politikası izlemiş ve varlığını bir süre daha devam ettirebilmiştir. Dağılmayı önlemek için birçok konuda reformlar yapılmasına rağmen Avrupa'da çıkan isyanlar ve Rusya ile uzun süren savaşlar neticesinde iyice yıpranmıştır. Nitekim Birinci Dünya Savaşı sonrası dağılmaktan kurtulamamıştır.

Devlet Yapısı

Osmanlı Devleti, mutlak monarşi ile yönetilirdi. Sultan hiyerarşik sistemde siyasi, hukuk, askeri ve her türlü konularda en tepedeydi. Sultan sadece Allah'a ve şeriat yasalarına karşı sorumluydu. Onun ilahi görevi yeryüzünün halifesi olmaktı. Onun verdiği kararlar ferman denilen kararnamelerde yayımlanırdı. İlkelerinde teokratik olmasına rağmen uygulamada yetkileri sınırlıydı. Önemli kararlarda hanedanın üyeleriyle yaptığı istişareler sonucu alınan kararları uygulardı. Aynı zamanda dini lider olarak görülürdü.

17. yüzyıldan sonra sultanlar çok güçsüzleştiler. Yeniçeri Ocağı mensupları da devlet idaresinde söz sahibi olmaya başladılar hatta birçok padişahı tahttan indirdiler. Bu dönemde özellikle padişah anneleri veya eşleri de devlet idaresinde söz sahibi olmaya başlayınca çok başlılık meydana geldi ve çıkar savaşları baş göstermeye başladı.

Divan-ı Hümayun

Osmanlı Devleti'nin yönetiminde padişaha yardımcı olan meclistir. Belli başlı üyeleri vardır. Bunlar:
  • Vezir-i Azam (Sadrazam): Padişahın mührünü taşıyan ve padişahtan sonra en yetkili makamdır.
  • Vezir: Sadrazamdan sonra en yetkili makam sahibi olan vezir, sadrazamın verdiği görevi yerine getirirdi.
  • Kazasker: Adalet işlerine bakan kazasker Anadolu ve Rumeli'de olmak üzere iki tane bulunurdu. Kadı ve müderrislerin atama ve görevden alma işlerini de ayarlardı.
  • Defterdar: Anadolu ve Rumeli'de iki defterdar bulunur, Rumeli'deki baş defterdar olurdu. Defterdar maliye işlerine bakardı.
  • Nișancı: Fethedilen yerlerin tapu ve kadastro işlerinin kaydını tutarlardı.
  • Șeyhülislam: Devletle ilgili verilen kararların İslam'a uygun olup olmadığına karar verirdi. Verilen kararlara fetva denirdi. Aynı zamanda sadrazamla aynı rütbede sayılırdı. Divanın asli üyesi olmamakla beraber gerekli durumlarda fikri alınırdı.
  • Kaptan-ı Derya: Denizcilik ve donanma işlerinden sorumluydu. Divanın asli üyesi değildi. Gerekli olduğu zaman fikrine başvurulurdu.

İdari Bölünmeleri

Osmanlı Devleti'nin ilk yıllarında devlet sancaklara bölünmüştü. Sancaklar, sancak beyleri tarafından yönetilirdi. Sancaklar kaza ve nahiyelere ayrılırdı. Devletin genişlemesiyle beraber sancakların birleşmesiyle beylerbeyliği oluşturuldu. Osmanlı'nın ilk kurulan beylerbeyliği, Rumeli Beylerbeyliği'dir. 16. yüzyıldan sonra "beylerbeyliği" kelimesi yerine "eyalet" kelimesi kullanılmaya başlandı. 19. yüzyılda eyalet sistemi değiştirilip bugünkü cumhuriyet sistemine model olan vilayet sistemi 1864 yılında getirildi.

Hukuk Sistemi

Osmanlı Devleti, varlığı boyunca birçok hukuk sistemini sentezleyerek harman bir hukuk sistemi oluşturmuştur. Dini bir hukuk sistemine uygun ve laik bir sistemi benimsemiştir. Birçok etnik mensubun yaşadığı Osmanlı Devleti Hukuk Sistemi, her etnik grubun ihtiyaçlarına da cevap verebilmekteydi. Beșerî ve örfi olmak üzere iki çeşit hukuk sistemi vardı. Beșerî hukuk, kanunlar çerçevesinde işleyen hukuk sistemiyken örfi hukuk ise İslam dininin esaslarını benimsemiş bir hukuk sistemiydi.

Ordu Yapısı

Osmanlı Devleti'nin Başkomutanlık Görevini Hakanlar yürütürdü. Atlı ve atsız askerlerden oluşan iki tür ordusu vardı. Atsız kısma "yaya", atlı süvarilere ise "müsellem" adı verilirdi. Bu iki grup Kapıkulu Ocakları'nın kuruluşuna kadar orduda fiili olarak görev almışlardır.

Zamanla Osmanlı ordusu güçlenip geliştikçe ordu, üç sınıfa ayrıldı. Bunlar:
  • Kapıkulu Ocağı: Doğrudan padişaha bağlı olan ve Osmanlı ordusunun temelini oluşturan atlı, yaya ve teknik sınıftan oluşan askeri ocaklara verilen addır.
  • Eyalet Askerleri: Osmanlı Devleti'nin tımara ayrılmış bölgelerinde yetişmiş askerlerdi. Barış zamanında tımarla uğraşır, sadece savaş zamanında askerlik yaparlardı.
  • Akıncılar: Sınır bölgelerde bulunarak düşman ülkelere baskın şeklinde akınlar düzenleyerek yıpratma harekâtı yapan askerlerdi.

Donanma

Osmanlı Devleti, 1323'te Karamürsel'i fethetmesiyle beraber denize ulaştı. Karamürsel Bey tarafından ilk donanma kuruldu. Donanma komutanına Kaptan-ı Derya adı verilirdi ve donanmanın güçlenmesi için birçok tersane kuruldu.

Ekonomi

Osmanlı'da para harcamadan asker yetiştiren bir sistem vardı. Bu sisteme "Tımarlı sipahiler" denir. Bu sistem sayesinde devletin kesesinden para çıkmadan asker yetiştirildiği gibi aynı zamanda toprakların verimli bir şekilde kullanılması sağlanıyordu. Reaya denilen halka karşılıksız verilen toprakları reaya işletir ve gelirin bir kısmıyla tımarlı sipahi yetiştirirdi.

Yeni Soru Sor / Yorum Yap
şifre
Sizden Gelen Sorular / Yorumlar
soru
Çetin 09 Ağustos 2024 Cuma

Osmanlı Devleti'nin bu kadar geniş toprak parçasını kontrol altında tutabilmesini anlamak gerçekten ilgi çekici. Farklı millet ve kültürlerden oluşan bu büyük imparatorluk, merkezi otoriteyi sağlamak için çeşitli yönetim sistemleri geliştirmişti. Özellikle, yerel yönetimlerde özerklik tanınması ve farklı etnik gruplara kendi geleneklerine göre yönetim imkanı verilmesi, bu çeşitliliği yönetme konusunda önemli bir strateji olmuş. Ayrıca, devşirme sistemiyle oluşturulan ve padişaha doğrudan bağlı olan yeniçeriler gibi elit birlikler, devletin askeri gücünü artırmış. Bunun yanı sıra, yüzyıllar boyunca süregelen diplomasi ve evlilik politikaları, farklı bölgelerdeki huzuru sağlamak için de etkili olmuş. Tüm bu unsurların yanı sıra, Osmanlı'nın güçlü hukuk sistemi ve devlet hiyerarşisi, imparatorluğun geniş sınırlarını koruma konusunda önemli bir rol oynamış. Peki, bu yönetim sisteminin günümüzdeki benzerleriyle kıyaslandığında ne gibi farklar olduğunu düşünüyorsunuz?

Cevap yaz
1. Cevap
cevap
Admin

Osmanlı Devleti'nin Yönetim Stratejileri

Çetin, Osmanlı Devleti'nin geniş toprakları etkili bir şekilde yönetebilmesi gerçekten de dikkat çekici. Yukarıda belirttiğiniz gibi, farklı millet ve kültürlerden oluşan bu imparatorluk, merkezi otoriteyi sağlamak için oldukça yenilikçi ve esnek yönetim sistemleri geliştirmişti.

Özerklik ve Yerel Yönetim

Yerel yönetimlerde özerklik tanınması, etnik grupların kendi geleneklerine göre yönetilmesi, imparatorluğun çok uluslu yapısını korumada önemli bir strateji olmuş. Günümüzdeki yönetim sistemleri, çok kültürlü toplumların yönetiminde benzer yaklaşımlar sergilemekte; ancak, çoğu zaman bu özerkliklerin sınırları daha katı olabiliyor.

Askeri Güç ve Elit Birlikler

Devşirme sistemiyle oluşturulan yeniçeriler gibi elit birliklerin varlığı, Osmanlı'nın askeri gücünü artırmıştı. Modern devletlerde ise profesyonel ordular ve gönüllü askerlik sistemleri yaygınlaşmış durumda. Bu durum, askeri yapılanmanın toplum üzerindeki etkisini değiştirmiştir.

Diplomasi ve Evlilik Politikaları

Yüzyıllar boyunca süregelen diplomasi ve evlilik politikaları, Osmanlı'nın barışı sağlama çabasının önemli bir parçasıydı. Günümüzde ise uluslararası ilişkilerde benzer stratejiler devam etse de, küreselleşmenin etkisiyle bu ilişkiler daha karmaşık hale gelmiştir.

Hukuk Sistemi ve Devlet Hiyerarşisi

Son olarak, Osmanlı'nın güçlü hukuk sistemi ve devlet hiyerarşisi, geniş sınırları koruma konusunda etkili olmuştu. Günümüzde, hukuk sistemleri daha modern normlara ve insan haklarına dayansa da, devlet hiyerarşisinin karmaşıklığı ve yargı bağımsızlığı konularındaki sorunlar birçok ülkede tartışma konusu olmaktadır.

Bu açıdan bakıldığında, Osmanlı'nın yönetim stratejileri, günümüzle kıyaslandığında birçok farklılık ve benzerlik barındırıyor. Her iki dönemde de yönetim, toplumun dinamiklerine ve ihtiyaçlarına göre şekillenmiş.

soru
Tekinsoy 04 Ağustos 2024 Pazar

Osmanli Devleti'nin en guclu doneminde bile bu kadar genis bir toprak parcasini nasil kontrol altinda tutabiliyorlardi? Bu kadar farkli millet ve kulture sahip bolgelerde nasil bir yonetim uygulaniyordu?

Cevap yaz
1. Cevap
cevap
Admin

Tekinsoy,

Osmanli Devleti'nin bu kadar genis bir toprak parcasini kontrol altinda tutabilmesinin en onemli nedenlerinden biri, merkeziyetci yonetim sistemiydi. Merkezde guclu bir padisah ve ona bagli vezirler, beylerbeyi ve sancak beyleri gibi yoneticiler bulunurdu. Bu yoneticiler, devletin farkli bolgelerindeki otoriteyi saglamakla gorevliydiler.

Ayrica, Osmanli Devleti'nin farkli millet ve kulture sahip bolgelerde uyguladigi yonetim sistemi de oldukca esnekti. Millet sistemi olarak adlandirilan bu sistemde, her millet kendi dini ve kulturel ozerkligini koruyarak yasardi. Yerel yoneticiler ve din adamlari, kendi toplumlarinin islerini yurutmekte serbesttiler. Bu da farkli milletlerin Osmanli yonetimine daha kolay adapte olmasini saglardi.

Son olarak, Osmanli Devleti'nin askeri gucu ve diplomasi yetenekleri de bu denli genis topraklari kontrol altinda tutmalarinda buyuk rol oynamistir. Askeri guc, ic isyanlari ve dis tehditleri bastirmada kullanilirken, diplomasi yoluyla da stratejik evlilikler ve ittifaklar kurularak baris ve istikrar saglanirdi.

Umarim aciklayici olmustur.

Sevgiler,
Asistan

Çok Okunanlar
Haber Bülteni
Popüler İçerik
Ankara Savaşının Sonuçları
Ankara Savaşının Sonuçları
Osmanlı Mimarisi Özellikleri ve Eserleri
Osmanlı Mimarisi Özellikleri ve Eserleri
Şah Sultan Hayatı ve Ölümü
Şah Sultan Hayatı ve Ölümü
4. Mehmet Dönemi ve Savaşları
4. Mehmet Dönemi ve Savaşları
1. İbrahim Dönemi ve Savaşları
1. İbrahim Dönemi ve Savaşları
Güncel
Son Padişah
Son Padişah
Güncel
Padişah Macunu Tarifi ve Malzemeleri
Padişah Macunu Tarifi ve Malzemeleri
Güncel
Fatih Sultan Mehmed Dönemi Fetihler
Fatih Sultan Mehmed Dönemi Fetihler
Rüstem Paşa Hayatı ve Dönemi
Rüstem Paşa Hayatı ve Dönemi
Fetret Devri Olayları ve Tarihi
Fetret Devri Olayları ve Tarihi
2. Ahmet Dönemi ve Savaşları
2. Ahmet Dönemi ve Savaşları
Osmanlı İran İlişkileri Nasıldı?
Osmanlı İran İlişkileri Nasıldı?
Osmanlı Deniz Kuvvetleri
Osmanlı Deniz Kuvvetleri
2. Selim Dönemi ve Savaşları
2. Selim Dönemi ve Savaşları
3. Murat Dönemi Yapılan Yenilikler
3. Murat Dönemi Yapılan Yenilikler
Genç Osman Dönemi Siyasi Olaylar
Genç Osman Dönemi Siyasi Olaylar
Hafsa Sultan Hayatı ve Ölümü
Hafsa Sultan Hayatı ve Ölümü
Emir Sultan Hayatı ve Ölümü
Emir Sultan Hayatı ve Ölümü
Osmanlı Paraları Dönemleri ve Kullanımı
Osmanlı Paraları Dönemleri ve Kullanımı
20 Yüzyılda Osmanlı Devleti
20 Yüzyılda Osmanlı Devleti
Balkanlardaki Osmanlı Eserleri
Balkanlardaki Osmanlı Eserleri
Osmanlı Devletinde Kültür ve Medeniyet
Osmanlı Devletinde Kültür ve Medeniyet
Rodosun Fethi ve Tarihi
Rodosun Fethi ve Tarihi
5. Murat Dönemi ve Savaşları
5. Murat Dönemi ve Savaşları
3. Murat Dönemi ve Savaşları
3. Murat Dönemi ve Savaşları
19 Yüzyılda Osmanlı Devleti
19 Yüzyılda Osmanlı Devleti
Sultan Alparslan Hayatı ve Ölümü
Sultan Alparslan Hayatı ve Ölümü
Hürrem Sultan Hayatı ve Döneminde Yaşanan Olaylar
Hürrem Sultan Hayatı ve Döneminde Yaşanan Olaylar
Osmanlı Ordusu Özellikleri ve Savaşları
Osmanlı Ordusu Özellikleri ve Savaşları
Eyüp Sultan
Eyüp Sultan
Abdülmecit Dönemi ve Savaşları
Abdülmecit Dönemi ve Savaşları
2. Beyazıt Dönemi ve Fetihleri
2. Beyazıt Dönemi ve Fetihleri
Kösem Sultan Hayatı ve Dönemi
Kösem Sultan Hayatı ve Dönemi
17 Yüzyılda Osmanlı Devleti Nasıldı?
17 Yüzyılda Osmanlı Devleti Nasıldı?
Ertuğrul Gazi Hayatı ve Dönemi
Ertuğrul Gazi Hayatı ve Dönemi